Els maakte haar post niet meer open
Els is een mondige 38-jarige vrouw met een licht verstandelijke beperking. Ze heeft al een heel leven achter zich. Telkens liep ze vast in de samenleving. Ze kon geen werk houden en ze voelde zich vaak gefrustreerd. Ze wist niet waarom, maar het maakte haar wel vaak boos. Rond haar dertigste ging het behoorlijk mis. Ze maakte haar post niet meer open en deed de deur niet meer open. Els bleek forse schulden te hebben. Onder andere doordat ze vaak gebeld werd door commerciële bedrijven en dan aankopen deed, waarvan ze de financiële consequenties niet overzag. Haar GGZ-hulpverlener greep uiteindelijk in en regelde een curator. Pas toen bleek dat Els een licht verstandelijke beperking heeft en veel dingen niet begrijpt. Ze kon eindelijk passende begeleiding krijgen. Inmiddels, 14 jaar later, heeft Els al haar schulden afbetaald, woont ze samen en heeft ze een baan waarbij rekening gehouden wordt met haar beperking.
Wat maakte dat Els uit de schulden kwam?
Bij Els zijn schulden helaas niet voorkomen. Haar licht verstandelijke beperking is niet tijdig herkend en zij heeft dus ook geen hulp of ondersteuning gekregen bij het vinden en houden van een baan en bij het voeren van een financiële administratie. Ook heeft Els niet geleerd om met de verleidingen uit de maatschappij om te gaan. Mensen met een licht verstandelijke beperking zijn daar erg gevoelig voor. Toen ze eenmaal in de schulden zat, is haar beperking wel herkend. Ze kreeg een curator om haar financiën te beheren en een begeleider die haar hielp beter om te gaan met verleidingen en verkopers. Els leerde waarom ze sommige dingen moeilijk begreep en raakte minder gefrustreerd. Nu kon ze ook, met enige hulp, een baan zoeken die bij haar mogelijkheden paste.
Waarom was de weg zo lang?
Het voorbeeld van Els staat niet op zichzelf. In Nederland hebben veel mensen schulden. Onbekend is hoeveel van deze mensen een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben. De inschatting is dat het er veel zijn. Toch wordt deze beperking vaak niet herkend. Problemen verergeren, schuldhulpverleningstrajecten lopen mis en er ontstaan nieuwe schulden.
Een veranderende en veeleisende samenleving
We leven in een complexe samenleving. Digitalisering, focus op eigen regie, versobering van zorg en begeleiding en sociale vangnetten, zoals Wajong, en grotendeelse verdwijning van sociale werkvoorzieningen. Terwijl reguliere werkgevers nog niet zijn toegerust om mensen met LVB een werkplek te bieden. Onze samenleving sluit steeds minder aan op mensen met een licht verstandelijke beperking. Mensen hebben moeite hun weg te vinden in de verschillende stelsels en de vele instanties met ieder hun eigen regels, terminologie en werkwijze. De huidige samenleving vraagt een hoge mate van zelfstandigheid van mensen terwijl deze samenleving tegelijkertijd complexer wordt.
Alles hangt met elkaar samen
Schulden staan vaak niet op zichzelf. Het begint al op school. Wat is je opleidingsniveau, wie zijn je vrienden, ben je makkelijk beïnvloedbaar, kan je werken, zelfstandig reizen, je leven goed overzien? Heb je extra zorgkosten en ken je eventuele tegemoetkomingen zoals huurtoeslag? Begrijp je wat er in je post staat en welke verplichtingen je bij sommige aankopen aangaat? Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben hier vaak moeite mee. Terwijl dit wel van ze wordt gevraagd. Zeker bij de mensen bij wie de beperking niet is gediagnosticeerd, leidt dit vroeg of laat vaak tot financiële problemen.
Preventie
Voorkomen blijft beter dan genezen. Het project Smart met Geld is een goed voorbeeld van een preventieve aanpak. Maar preventief kan nog veel meer worden gedaan. Financiële educatie moet standaard in de lesprogramma’s worden verweven, jongeren moeten via apps, filmpjes, spelletjes en dergelijke geprikkeld worden de financiële lessen op te nemen. Ouders vervullen een zeer belangrijke rol in de financiële educatie. Dat kan veel meer worden gestimuleerd.
Daarnaast kunnen banken, telecom- en andersoortige bedrijven ook een rol vervullen bij de preventie van schulden Informatie en advies over financiële diensten en afbetalingsvoorwaarden zou aan veel strengere eisen voor begrijpelijkheid en toegankelijkheid moeten voldoen. Ook zouden kredietverstrekkers zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor schulden die ze hebben laten ontstaan bij mensen waarvan ze hadden kunnen weten dat die gevolgen niet kunnen overzien.
Lees meer over de cursus Geldzaken met budgetbuddy
Herkenning van de beperking en een passende aanpak
Kennis over de doelgroep mensen met een licht verstandelijke beperking is noodzakelijk. Als de beperking vaker en eerder wordt herkend, dan kan de aanpak daarop aansluiten. Niet alleen mensen in de zorg moeten kennis hebben over een LVB. Dit geldt ook voor leerkrachten, politieagenten, conducteurs, beleidsmedewerkers, loketmedewerkers, schuldhulpverleners, etcetera.
Lees meer over de Workshop Ervaar LVB
Lees meer over de Workshop Herkennen van en communiceren met mensen met LVB
Meer kansen voor LVB’ers
Als LVB’ers ondersteuning krijgen om kansen te pakken, met name op de arbeidsmarkt, maar ook op terreinen als sport, wonen, financiële administratie, dan kunnen financiële problemen worden voorkomen. Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben vaak net een steuntje in de rug nodig om ergens te komen én ergens te blijven. Na school – vaak voortgezet, speciaal onderwijsschool, praktijkschool of MBO 1 of 2 – gaat het vaak mis en worden deze LVB-jongeren thuiszitters. Daarom heeft MEE de Toekomstcoach ontwikkeld, die deze jongeren integraal coacht op alle levensterreinen met de nadruk op het vinden van een duurzame arbeidsplek.